สไปโรไจรา (เทาน้ำ)
ภัณฑิลา อุดร
หากเอ่ยถึงสาหร่ายที่นิยมรับประทานเป็นของขบเคี้ยว เราคงนึกถึงสาหร่ายปรุงรสยี่ห้อต่างๆ มากมายตามท้องตลาดที่ผลิตมาจากสาหร่ายทะเลสีแดงสกุลPorphyra ที่เรียกกันในภาษาญี่ปุ่นว่า “โนริ” นั่นเอง อันที่จริงคนไทยเองก็คุ้นเคยกับสาหร่ายทะเลชนิดนี้ในชื่อ “จีฉ่าย” ที่ใช้ใส่ในแกงจืด ซึ่งสถาบันวิจัยโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดลได้ศึกษาคุณค่าทางโภชนาการของสาหร่ายของจีฉ่ายที่ไม่ผ่านการปรุงรส พบว่ามีโปรตีนระหว่าง 10-40 กรัมต่อสาหร่าย 100 กรัม มีคุณค่าใยอาหารตั้งแต่ 27-41 กรัมต่อสาหร่าย 100 กรัม ส่วนสารอาหารประเภทไขมัน แป้ง และน้ำตาลจะมีอยู่น้อยมาก นอกจากนี้การใช้จีฉ่ายขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 22 ซม โดยนำมาเป็นส่วนประกอบในอาหาร จะทำให้ได้รับไอโอดีนเพียงพอต่อความต้องการไอโอดีนต่อวันอีกด้วย
|
ภาพที่ 1 สไปโรไจราที่พบตามธรรมชาติและบ่อเลี้ยง
ก. สไปโรไจราที่พบในแหล่งน้ำธรรมชาติ
ข. สไปโรไจราที่เก็บขึ้นมาจากบ่อเลี้ยง
ลักษณะของสไปโรไจราหรือเทาน้ำ
สไปโรไจราหรือเทาน้ำเป็นสาหร่ายน้ำจืดสีเขียวจับดูจะรู้สึกลื่นมือมักพบลอยเป็นแพหรือติดกับวัตถุ มีลักษณะเป็นเส้นสายไม่แตกแขนง มีสีเขียวสด มีเมือกปกคลุม ภายในเซลล์มีนิวเคลียสอยู่ตรงกลางดังภาพที่ 2 ก. สามารถสร้างอาหารได้เองโดยอาศัยกระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงเนื่องจากมีคลอโรพลาสต์ที่มีรูปร่างเป็นเกลียว บนสายของ คลอโรพลาสต์มีไพรีนอยด์ (pyrenoid) ดังภาพที่ 2 ข. ทำหน้าที่สะสมอาหารเรียงเป็นแถวตลอดสาย และมีผนังกั้น (septum) ระหว่างเซลล์ของสาหร่ายเป็นแบบระนาบ หรือมีลักษณะเป็นปลอกรอบรอยต่อระหว่างเซลล์ ดังภาพที่ 2 ค.
ภาพที่ 2 ลักษณะของสไปโรไจรา
ก. องค์ประกอบของเซลล์เทาน้ำที่สามารถมองเห็นได้ภายใต้กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสง
ข. ภาพขยายไพรีนอยด์บนสายคลอโรพลาสต์ที่บิดเป็นเกลียว
ค. ผนังกั้นระหว่างเซลล์สไปโรไจราที่มีลักษณะเป็นปลอกรอบรอยต่อระหว่างเซลล์ (ภายในวงกลมสีแดง)
http://protist.i.hosei.ac.jp/pdb/images/Chlorophyta/Spirogyra/group_E/sp_6f.jpg
การสืบพันธุ์ของสไปโรไจรา
สไปโรไจราสามารถเพิ่มจำนวนได้ทั้งการสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศโดยการหักเป็นท่อน (fragmentation) และการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศที่เรียกว่า คอนจูเกชัน (conjugation) หมายถึง การรวมตัวของเซลล์สืบพันธุ์ที่มีขนาดและรูปร่างเหมือนกัน ซึ่งมี 2 แบบ คือ สคาลาริฟอรมคอนจูเกชัน (scalariform conjugation) เป็นการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศโดยสร้างท่อคอนจูเกชันเชื่อมระหว่างเซลล์ต่างเส้นสายดังภาพที่ 3ก. และแลทเทอรัลคอนจูเกชั่น (lateral conjugation) เป็นการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ ซึ่งเกิดในสาหร่ายเส้นเดียวกัน ดังภาพที่ 3ข.
ก. ข.
ภาพที่ 3 การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศของสไปโรไจรา
ก. สคาลาริฟอรมคอนจูเกชัน (scalariform conjugation)
ข. แลทเทอรัลคอนจูเกชั่น (lateral conjugation)
ที่มาภาพ :
http://www.doctortee.com/dsu/tiftickjian/cse-img/botany/algae/green/lateral-conjugation.jpg
ในปัจจุบัน ผศ. ดร. ยุวดี พีรพรพิศาล ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้เล็งเห็นความสำคัญของสาหร่ายน้ำจืดสีเขียวหลายชนิดรวมทั้งสไปโรไจรา โดยมีโครงการที่จะพัฒนาสาหร่ายน้ำจืดสีเขียวให้เป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายมากขึ้น ทั้งในรูปแบบของอาหารจากภูมิปัญญาชาวบ้านและแปรรูปให้เป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เพื่อเพิ่มความหลากหลาย อีกทั้งจะส่งเสริมให้เป็นที่ยอมรับในตลาดเพื่อให้สามารถจำหน่ายได้มากขึ้นไม่ใช่เพียงในกลุ่มชุมชนเล็กๆ เท่านั้น รวมทั้งการศึกษาเกี่ยวกับการสกัดสารชีวภาพในสาหร่ายเพื่อใช้ในการรักษาหรือเพิ่มภูมิคุ้มกันโรค ซึ่งคณะวิจัยของผศ. ดร. ยุวดี พีรพรพิศาล จะนำเสนอความก้าวหน้าของโครงการดังกล่าวต่อไปในอนาคต ซึ่งหากเกษตรกรสนใจปลูกเลี้ยงสไปโรไจรากันมากขึ้นจะเป็นการช่วยฟื้นฟูและรักษาสภาพแหล่งน้ำตามธรรมชาติให้สะอาดได้มากขึ้น เนื่องจากสไปโรไจราเป็นสาหร่ายน้ำจืดที่เจริญเติบโตได้ดีในแหล่งน้ำที่ใสสะอาด นอกจากจะเป็นการส่งเสริมอาชีพให้กับเกษตรกรภายในท้องถิ่นแล้ว ยังเป็นการช่วยอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมภายในท้องถิ่นได้อีกด้วย
เอกสารอ้างอิง
1. ดวงพร อมรเลิศพิศาล กฤษณา ดวงจันทร์ ดวงตา กาญจนโพธิ์ ธวัช แต้โสตถิกุล และ ยุวดี พีรพรพิศาล.2555. ฤทธิ์ปกป้องแผลกระเพาะอาหารของสาหร่ายเตา. ว.วิทย. มข. 40(1) 236-241.
2. ความก้าวหน้าของโครงการศักยภาพของสาหร่ายน้ำจืดขนาดใหญ่. (online). Availablehttp://naffi.trf.or.th/document/algae_doc/26y8is2p20-21.pdf. (retrieved 14/02/13)
3. บทที่ 2 ลิขสิทธิ์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. (online). Available http://archive.lib.cmu.ac.th/full/T/2551/biol0451tp_ch2.pdf. (retrieved 14/02/13)
4. คุยกับผู้ประสานงานชุดโครงการสาหร่าย. (online). Available http://naffi.trf.or.th/document/algae_doc/22y7is2p4-5.pdf. (retrieved 14/02/13)
5. บทเรียนที่ 11 เรื่อง พืชไม่มีระบบท่อลำเลียง. (online). Available http://botany.sci.ku.ac.th/learn/student.php?lesson=lesson11&lesson_id=11&action=story_1_2&step=1. (retrieved 14/02/13)
6. ไปดู.."บ่อเตา"…ที่นาคูหากันดีกว่า. (online). Available http://www.oknation.net/blog/print.php?id=261451. (retrieved 14/02/13)
7. บทปฏิบัติการที่ 3 เซลล์และส่วนประกอบของเซลล์. (online). Availablehttp://pirun.ku.ac.th/~fscibtb/download/Lab_3_Cell.pdf. (retrieved 14/02/13)
106,114 total views, 4 views today