คอลลาเจน

 

วิลาส  รัตนานุกูล

          เมื่อพูดถึงคำว่า คอลลาเจน หลายๆ คนคงรู้จักและคุ้นเคยเป็นอย่างดี เนื่องจากคอลลาเจนเป็นที่รู้จักกันแพร่หลายในเรื่องเกี่ยวกับความสวยความงาม ไม่ว่าจะเป็นคอลลาเจนที่เป็นอาหารเสริมบำรุงสุขภาพ บำรุงผิวพรรณ ชนิดน้ำ ชนิดแคปซูล รวมทั้งครีมบำรุงผิวบางชนิดที่มีส่วนผสมของคอลลาเจน คอลลาเจนมีความสำคัญต่อร่างกายของเราเนื่องจากเป็นส่วนประกอบของกระดูก ฟัน กระดูกอ่อน เอ็น เอ็นยึดข้อ และเป็นโครงสร้างหลักของผิวหนังชั้นหนังแท้ (Dermis) ทำให้ผิวมีความยืดหยุ่น แข็งแรง กระชับ เต่งตึง และช่วยลดริ้วรอยเหี่ยวย่น

ภาพที่ 1 คอลลาเจนในชั้นหนังแท้

ที่มาภาพ: http://healthinfo99.blogspot.com/2010/08/skin-anatomy.html

คอลลาเจน เป็นโปรตีนชนิดหนึ่งที่มีมากถึง 1 ใน 3 ของโปรตีนทั้งหมดที่มีอยู่ในร่างกาย คอลลาเจนมีลักษณะเป็นเส้นใยเมื่ออยู่ในรูปของคอลลาเจนไฟเบอร์ (collagen fibers) จะทำให้เซลล์ต่างๆ คงรูปร่างได้ คอลลาเจนเกิดจากสายพอลิเพปไทด์ 3 สายพันกันเป็นเกลียวมีโครงสร้างที่เรียกว่า triple helix โดยภายในสายพอลิเพปไทด์แต่ละสายเกิดจากการรวมกันของกรดอะมิโน (G-X-Y)_n โดย G คือ ไกลซีน (glycine) X คือโพรลีน (Proline) และ Y คือไฮโดรโพรลีน (hydroxyproline ; Hyp) โดยไฮโดรโพรลีนเป็นโพรลีนที่มีการเติมหมู่ไฮดรอกซิล (-OH) ซึ่งอาศัยเอนไซม์และโคแฟคเตอร์คือกรดแอสคอบิก (ascorbic acid) หรือวิตามินซีเป็นตัวช่วยให้เกิดปฏิกิริยาในกระบวนการสร้างคอลลาเจนไฟเบอร์

 

ภาพที่ 2 โครงสร้างของคอลลาเจนที่เกิดจากการรวมตัวของกรดอะมิโน

ที่มาภาพ: http://alexandria.healthlibrary.ca/documents/notes/bom/unit_1/L-36%20Skin-1%20Collagen%20and%20Extracellular%20Matrix.xml

          ในวัยเด็กร่างกายจะมีคอลลาเจนเป็นจำนวนมากผิวจึงมีความแข็งแรง ยืดหยุ่นได้ดี เต่งตึง ไม่มีริ้วรอยเหี่ยวย่น แต่เมื่อมีอายุมากขึ้นคอลลาเจนจะค่อยๆ เสื่อมสลายและลดลง เนื่องจากร่างกายสร้างคอลลาเจนได้น้อยลง ทำให้โครงสร้างของผิวไม่แข็งแรง เกิดรอยเหี่ยวย่น หย่อนคล้อย ดังนั้นเพื่อลดปัญหาเหล่านี้จึงจำเป็นต้องกระตุ้นการสร้างคอลลาเจนให้กับร่างกาย ซึ่งการสร้างคอลลาเจนส่วนใหญ่จะเกิดขึ้นบริเวณผิวหนังชั้นหนังแท้ โดยหลอดเลือดจะลำเลียงสารอาหารจากการที่เรารับประทานนำมาเป็นวัตถุดิบในการสร้างคอลลาเจน ดังนั้นการรับประทานอาหารที่ช่วยเสริมสร้างคอลลาเจนจากภายในจึงเป็นวิธีการหนึ่งที่จะช่วยลดการเกิดริ้วรอยเหี่ยวย่นของผิวหนังได้ โดยเฉพาะการรับประทานผักและผลไม้ที่มีวิตามินซีและแอนโทไซยานินเนื่องจากวิตามินซีและแอนโทไซยานินเป็นตัวช่วยที่สำคัญในกระบวนการสร้างคอลลาเจน

          วิตามินซีเป็นตัวช่วยสำคัญต่อการเติมหมู่ไฮดรอกซิลให้กับไฮโดรโพรลีนในปฏิกิริยาการสังเคราะห์คอลลาเจน ส่วนแอนโทไซยานินเป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่ป้องกันไม่ให้คอลลาเจนถูกทำลาย ดังนั้นการรับประทานอาหารที่มีวิตามินซีและแอนโทไซยานินจึงมีความสำคัญต่อการสังเคราะห์คอลลาเจนของร่างกาย

          อาหารที่ช่วยเสริมสร้างคอลลาเจนให้กับร่างกาย มีดังนี้

          1. ผักและผลไม้ที่มีวิตามินซี เช่น พริกหยวกแดง มะเขือเทศ บรอคโคลี มะเขือม่วง กะหล่ำม่วง กะหล่ำดอก  ส้ม องุ่นแดง มะนาว สตรอเบอร์รี กีวี มะม่วง แคนตาลูป พลัม และมะละกอ เป็นต้น

พริกหยวกแดง

มะเขือเทศ

มะเขือม่วง

กะหล่ำม่วง

 

ส้ม

องุ่นแดง

มะละกอ

กีวี

         2. ผลไม้ที่มีแอนโทไซยานิน เช่น บลูเบอร์รี แบล็คเบอร์รี แครนเบอร์รี ราสเบอร์รี และลูกพรุน เป็นต้น

บลูเบอร์รี

ราสเบอร์รี

พรุน

    

         3. อาหารที่มีส่วนประกอบของคอลลาเจน เช่น กระดูกของปลาทะเลน้ำลึกและปลากระเบน หรือพบบริเวณตาปลาที่มีลักษณะเป็นเหมือนวุ้นใส กระดูกอ่อนไก่ กระดูกอ่อนหมู สาหร่ายทะเล เห็ดเข็มทอง เห็ดหูหนู หัวบุก แตงกวา แก้วมังกร แอปเปิล เป็นต้น

เห็ดเข็มทอง

เห็ดหูหนู

แตงกวา

แก้วมังกร

          การเพิ่มคอลลาเจนให้กับร่างกายนอกจากการรับประทานอาหารที่ช่วยเสริมสร้างคอลลาเจนแล้ว ยังสามารถทำได้โดยการรับประทานวิตามิน เอ ซี และอี หรือใช้ครีมบำรุงผิวที่มีส่วนประกอบของวิตามิน เอ ซี และอี รวมถึงการปกป้องผิวจากรังสีอัลตราไวโอเลต ซึ่งจะช่วยให้คอลลาเจนเสื่อมสลายช้าลงด้วย

          คอลลาเจนนอกจากจะช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงของผิวแล้วยังช่วยเพิ่มความหนาแน่นของกระดูก กระดูกอ่อน และฟัน การรับประทานคอลลาเจนร่วมกับแคลเซียมจะช่วยป้องกันภาวะกระดูกพรุน โดยลดการสลายแคลเซียมจากกระดูก และป้องกันโรคข้อเสื่อมโดยทำให้ไม่มีอาการปวดหรืออักเสบบริเวณข้ออีกด้วย

          ในปัจจุบันคอลลาเจนนอกจากจะมีประโยชน์ต่อร่างกายแล้วยังมีการสกัดมาใช้ประโยชน์ในด้านต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นด้านอุตสาหกรรมอาหารและด้านการแพทย์ เช่น การนำคอลลาเจนมาทำเป็นที่ห่อไส้กรอกแทนลำไส้ของสัตว์  การทำคอลลาเจนให้มีขนาดโมเลกุลเล็กลงเพื่อให้ร่างกายดูดซึมได้ง่ายเรียกว่า เจลาติน ซึ่งนำมาทำเยลลีหรือขนมหวาน นำมาทำแคปซูลบรรจุยา ทำสารเคลือบเม็ดยา และใช้สำหรับการผลิตวัสดุสังเคราะห์ที่ใช้ในการศัลยกรรม เป็นต้น

          เมื่อเราทราบประโยชน์ของคอลลาเจนดังที่กล่าวแล้วข้างต้น ดังนั้นเราจึงควรหันมารับประทานผัก ผลไม้ และอาหารที่มีส่วนช่วยในการเสริมสร้างคอลลาเจนกันดีกว่า เพื่อสุขภาพที่ดี  ดูอ่อนกว่าวัย และช่วยชะลอการเกิดริ้วรอยก่อนวัยอันควร

 

 

เอกสารอ้างอิง

1.. P.J. Roughley Skin 1: Collagen and Extracellular Matrix. (Online) Available : http://alexandria.healthlibrary.ca/documents/notes/bom/unit_1/L-36%20Skin-1%20Collagen%20and%20Extracellular%20Matrix.xml. (Retrieved 11/05/2011)

2. Larger Assemblies. (Online) Available : http://www.cryst.bbk.ac.uk/PPS2/course/section11/assembli.html. (Retrieved 15/05/2011)

3. Quaternary Protein – Structure. (Online) Available : http://www.elmhurst.edu/~chm/vchembook/567quatprotein.html. (Retrieved 24/05/2011)

4. Collagen Structure and Functions. (Online) Available : http://www.ehow.com/list_6458559_collagen-structure-functions.html. (Retrieved 01/06/2011)

5. What Foods Are High in Collagen?. (Online) Available : http://www.ehow.com/info_8179574_foods-high-collagen.html. (Retrieved 06/06/2011)

6. What Fruits Contain Collagen?. (Online) Available : http://www.ehow.com/list_7200915_fruits-contain-collagen_.html. (Retrieved 06/06/2011)

7. Skin Anatomy. (Online) Available : http://healthinfo99.blogspot.com/2010/08/skin-anatomy.html. (Retrieved 06/06/2011)

 

ที่มาภาพราสเบอร์รี

1. Good food. BBC (online) available : http://www.bbcgoodfood.com/content/knowhow/glossary/raspberry/ (Retrieved 06/06/2011)